ท่านได้รับการแต่งตั้งให้เป็นผู้สอบบัญชีปีแรก? ถ้าใช่ ท่านไม่ควรพลาดกับเนื้อหาในฉบับนี้ มีประเด็นสำคัญ 2 เรื่องที่ยังเป็นประเด็นในทางปฏิบัติซึ่งท่านต้องระมัดระวังและปฏิบัติให้เป็นไปตามมาตรฐานการสอบบัญชีและมาตรฐานงานสอบทาน รวมทั้งข้อกำหนดจรรยาบรรณ ดังนี้

            ประเด็นที่ 1: ผู้สอบบัญชีที่ได้รับการแต่งตั้งใหม่ไม่ได้ติดต่อผู้สอบบัญชีคนก่อนโดยการออกจดหมายตามมรรยาททางวิชาชีพให้ผู้สอบบัญชีคนก่อนเพื่อใช้ประกอบการตัดสินใจว่ามีเหตุผลทางวิชาชีพหรือเหตุผลอื่นใดที่ทำให้ไม่ควรตอบรับการเป็นผู้สอบบัญชี หรือผู้สอบบัญชีที่ได้รับการแต่งตั้งใหม่มีการออกจดหมายตามมรรยาทให้ผู้สอบบัญชีคนก่อนแต่ไม่ได้รับจดหมายตอบกลับและไม่ได้ดำเนินการใด ๆ เพิ่มเติม

            ข้อควรปฏิบัติ: อ้างอิงคำชี้แจงเรื่อง จรรยาบรรณของผู้ประกอบวิชาชีพบัญชี พ.ศ. ๒๕๕๓ สำหรับผู้สอบบัญชี ผู้สอบบัญชีจะต้องตัดสินใจว่ามีเหตุผลทางวิชาชีพหรือเหตุผลอื่นใดที่ทำให้ไม่ควรตอบรับการให้บริการวิชาชีพ เช่น มีสถานการณ์ที่ทำให้มีปัญหาและอุปสรรคในการปฏิบัติตามหลักการพื้นฐานหรือข้อบังคับจรรยาบรรณที่ไม่สามารถขจัดหรือลดให้อยู่ในระดับที่ยอมรับได้หรือไม่ ปัญหาและอุปสรรคที่มีผลกระทบต่อการใช้ความรู้ความสามารถทางวิชาชีพและความระมัดระวังรอบคอบ สามารถเกิดขึ้นได้ถ้าผู้สอบบัญชีมีการตอบรับงานก่อนรับทราบความเป็นจริงที่มีอยู่ทั้งหมดในการประเมินความมีสาระสำคัญของปัญหาและอุปสรรคที่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงผู้สอบบัญชี จำเป็นต้องพิจารณาถึงลักษณะงานบริการนั้น ในกรณีดังกล่าวนี้ทำให้อาจจำเป็นต้องมีการติดต่อโดยตรงกับผู้สอบบัญชีคนก่อนเพื่อให้ได้ข้อมูลที่เป็นจริง ผู้สอบบัญชีมีความจำเป็น ต้องได้รับอนุญาตจากลูกค้า ซึ่งนิยมทำเป็นลายลักษณ์อักษร ก่อนการติดต่อกับผู้สอบบัญชีคนก่อน เมื่อได้รับอนุญาตจากลูกค้าแล้ว ผู้สอบบัญชีที่ได้รับการแต่งตั้งต้องออกจดหมายตามมรรยาททางวิชาชีพให้ผู้สอบบัญชีคนก่อน และเก็บรวบรวมจดหมายนี้ไว้เป็นส่วนหนึ่งของเอกสารหลักฐานของงานขณะเดียวกันผู้สอบบัญชีคนก่อนจะต้องปฏิบัติตามกฎหมายและข้อบังคับอื่นที่เกี่ยวข้องกับการร้องขอข้อมูล โดยผู้สอบบัญชีคนก่อนจะต้องให้ข้อมูลด้วยความซื่อสัตย์สุจริต ไม่คลุมเครือ การที่ผู้สอบบัญชีที่ได้รับการแต่งตั้งเพิกเฉยต่อการขอข้อมูลหรือผู้สอบบัญชีคนก่อนเพิกเฉยต่อการให้ข้อมูลถือว่าผู้สอบบัญชีนั้นไม่ปฏิบัติตามข้อกำหนดด้านจรรยาบรรณอย่างไรก็ดีในกรณีที่ผู้สอบบัญชีที่ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นผู้สอบบัญชี ไม่สามารถติดต่อ กับผู้สอบบัญชีคนก่อน หรือออกจดหมายแล้วแต่ไม่ได้รับจดหมายตอบกลับผู้สอบบัญชีที่ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นผู้สอบบัญชีจะต้องดำเนินตามขั้นตอนอย่างมีเหตุผล เพื่อทำให้ตนได้รับข้อมูลเกี่ยวกับปัญหาและอุปสรรคที่มีความเป็นไปได้ด้วยวิธีการอื่น ๆ เช่น การสอบถามจากบุคคลที่สาม หรือทำการสืบสวนข้อมูลภูมิหลังของผู้บริหารระดับสูง หรือสอบถามจากบุคคลที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับเรื่องธรรมาภิบาลของลูกค้า เป็นต้น แล้วจดบันทึกการดำเนินการนี้ในเอกสารหลักฐานของงานตรวจสอบ

            ประเด็นที่ 2:การตรวจสอบยอดยกมาในการสอบบัญชีครั้งแรกไม่ได้ทำก่อนหรือระหว่างปฏิบัติงานสอบทานในไตรมาสแรก แต่ทำในช่วงไตรมาส 2 หรือ 3 หรือก่อนการตรวจสอบงบการเงินประจำปีจะถือว่าผู้สอบบัญชีไม่ได้ปฏิบัติงานสอบทานในไตรมาสแรกตามมาตรฐานงานสอบทานหรือไม่?

            ข้อควรปฏิบัติ: ตามมาตรฐานงานสอบทานรหัส 2410เรื่องการสอบทานข้อมูลทางการเงินระหว่างกาลโดยผู้สอบบัญชีรับอนุญาตของกิจการ กำหนดว่าในการวางแผนและปฏิบัติงานสอบทานข้อมูลทางการเงินระหว่างกาล ผู้ที่เพิ่งได้รับการแต่งตั้งให้เป็นผู้สอบบัญชีของกิจการซึ่งยังไม่ได้ทำการตรวจสอบงบการเงินประจำปีตามมาตรฐานการสอบบัญชีต้องทำความเข้าใจกิจการและสภาพแวดล้อมของกิจการรวมถึงการควบคุมภายในของกิจการที่เกี่ยวข้องกับการจัดทำข้อมูลทางการเงินประจำปีและข้อมูลระหว่างกาล ซึ่งวิธีการหนึ่งในการทำความเข้าใจคือผู้สอบบัญชีจะสอบถามผู้สอบบัญชีคนก่อนและสอบทานเอกสารหลักฐานของงานตรวจสอบงบการเงินปีก่อนและงวดบัญชีระหว่างกาลงวดก่อน ๆ ของปีปัจจุบันที่ผู้สอบบัญชีคนก่อนได้ทำการสอบทานแล้ว(ในกรณีที่สามารถปฏิบัติได้) เพื่อพิจารณาลักษณะการแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงที่ได้รับการแก้ไขแล้วและการแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงที่ยังไม่ได้รับการแก้ไขซึ่งผู้สอบบัญชีคนก่อนได้รวบรวมไว้ ความเสี่ยงที่มีนัยสำคัญรวมถึงความเสี่ยงที่ผู้บริหารจะแทรกแซงการควบคุม และประเด็นบัญชีรวมทั้งการรายงานที่มีนัยสำคัญซึ่งอาจมีความสำคัญ อย่างต่อเนื่อง เช่น ข้อบกพร่องของการควบคุมภายในที่มีนัยสำคัญ เป็นต้น
            แล้วถ้าในกรณีที่ผู้สอบบัญชีคนก่อนไม่อนุญาตให้สอบทานเอกสารหลักฐานของงานตรวจสอบหรือยังไม่พร้อมให้สอบทานก่อนหรือระหว่างไตรมาสแรกผู้สอบบัญชีที่เพิ่งได้รับการแต่งตั้งควรทำอย่างไร?

            ข้อควรปฏิบัติ:ขอแนะนำว่าให้ใช้วิธีการอื่นทดแทน (alternative procedures) ในช่วงงานสอบทานไตรมาสแรก เพื่อทำความเข้าใจกิจการและสภาพแวดล้อมของกิจการรวมถึงการควบคุมภายในของกิจการที่เกี่ยวข้องกับการจัดทำข้อมูลทางการเงินประจำปีและข้อมูลทางการเงินระหว่างกาล เช่น

• สอบถามผู้สอบบัญชีคนก่อนเพื่อรวบรวมข้อมูลดังกล่าวแต่ยังไม่ถึงกับสอบทานเอกสารหลักฐานของงานตรวจสอบ
• สอบถามลูกค้าและรวบรวมข้อมูลที่ผู้สอบบัญชีคนก่อนให้ลูกค้าไว้ เช่น การแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงที่ได้รับการแก้ไขแล้วและการแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงที่ยังไม่ได้รับการแก้ไข และข้อบกพร่องของการควบคุมภายในที่มีนัยสำคัญ รวมทั้งซักถามประเด็นบัญชีและการเปลี่ยนนโยบายบัญชี เป็นต้น
• อ่านรายงานการประชุมของคณะกรรมการตรวจสอบในปีก่อน เพื่อรวบรวมประเด็นที่ผู้สอบบัญชีคนก่อนรายงานผลการตรวจสอบและผลการสอบทานของปีก่อนต่อคณะกรรมการตรวจสอบ
• นำข้อมูลที่ได้จากวิธีการข้างต้นมาใช้วางแผนการสอบทานข้อมูลทางการเงินระหว่างกาลในงวดปัจจุบันเพื่อประเมินว่ามีสิ่งที่เป็นเหตุให้ต้องปรับปรุงหรือมีผลกระทบต่อข้อมูลทางการเงินระหว่างกาลงวดปัจจุบันหรือไม่

            แล้วจดบันทึกการดำเนินการนี้ในเอกสารหลักฐานของงานสอบทานซึ่งการปฏิบัติตามนี้ก็ถือว่าเป็นไปตามเกณฑ์มาตรฐานงานสอบทานแล้ว แต่อย่าเพิ่งสับสนกับการตรวจสอบยอดยกมาตามมาตรฐานการสอบบัญชีรหัส 510 เรื่องการตรวจสอบยอดยกมาในการสอบบัญชีครั้งแรกนะครับเพราะผู้สอบบัญชียังคงต้องตรวจสอบยอดยกมาเพื่อวัตถุประสงค์การตรวจสอบงบการเงินประจำปี แต่ท่านอาจทำควบคู่กับช่วงวางแผนการตรวจสอบในช่วงระหว่างปีแต่ไม่ถึงกับต้องทำในไตรมาสแรกเท่านั้น

ผมหวังว่าข้อควรปฏิบัติสำหรับ 2 ประเด็นนี้ จะช่วยให้เพื่อน ๆ มีแนวปฏิบัติแล้วนำไปปฏิบัติได้เป็นอย่างดี